معمای زندانی چیست؟ قبلا درباره اینکه نظریه بازی‌ها چه می‌گوید توضیح داده بودیم اما حالا می‌خواهیم با یک مثال خیلی متداول به این نظریه بپردازیم و نشان بدهیم که افراد در نقش بازیگران چطور تصمیم می‌گیرند.
معمای زندانی به زبان ساده: معمای زندانی نمونه‌ای از چیزی است که نظریه بازی‌ها مطالعه می‌کند. بیایید فرض کنیم آلیس و تام در حال سرقت کیف پول دستگیر شده‌اند. نظریه بازی‌ها فرض می‌کند که آنها هر دو عقلایی و مطابق نفع شخصی‌شان رفتار می‌کنند. مجازات معمول کاری که انجام دادند، هر کدام یک سال زندان است. با این حال، بیایید همچنین فرض کنیم که پلیس انتظار دارد یکی از آنها در یک جرم جدی‌تر -دزدی نقاشی‌های ارزشمند از یک موزه- دست داشته باشد. پلیس به آلیس پیشنهاد معامله می‌دهد: اگر او علیه تام برای آن جرم بزرگ‌تر شهادت دهد و تام علیه او شهادت ندهد، صفر سال زندانی می‌شود اما تام به هشت سال زندان محکوم می‌شود. تام هم همین پیشنهاد را دریافت می‌کند. اگر هیچ یک از آنها شهادت ندهند، هر فرد فقط یک سال زندانی می‌شود. اگر هر دو شهادت دهند، هر کدام سه سال می‌گیرند. بدیهی است که به نفع مجموع این دو نفر به نظر می رسد این است که هیچ یک از آنها شهادت ندهند، زیرا تنها دو سال مجموع زندان، یعنی برای هر کدام یک سال، به همراه خواهد داشت.
با این حال، اجازه دهید به مسائل از دیدگاه آنها نگاه کنیم. آلیس می‌بیند که اگر شهادت ندهد، دو نتیجه دارد، یکی یک سال و دیگری هشت سال. سپس می بیند که اگر شهادت دهد، باید به صفر یا سه سال زندان محکوم شود. بنابراین شهادت دادن جذاب‌تر به نظر می‌رسد. در مورد تام هم همینطور است. بنابراین نظریه بازی پیش‌بینی می‌کند که هر دوی این افراد منفعت‌طلب و عاقل در نهایت شهادت می‌دهند و هر کدام سه سال دریافت می‌کنند، که قطعاً نتیجه ایده‌آل نیست. لطفاً توجه داشته باشید که آزمایش‌های مختلف در دنیای واقعی ثابت کرده‌اند که مردم بیشتر از آنچه این مدل نشان می‌دهد تمایل به همکاری دارند، بنابراین آن را صرفاً یک مدل ساده‌سازی‌شده ببینید.